Коксартроз (деформацияли артроз, сон қўшма остеоартрити) дегенератив-дистрофик касаллик бўлиб, асосан ўрта ва кекса ёшдаги одамларга таъсир қилади. Коксартроз бир неча йил давомида аста-секин ривожланади. У оғриқ ва қўшилишда ҳаракатланишнинг чекланиши билан бирга келади. Кейинги босқичларда сон мушакларининг атрофияси ва оёқ-қўлларининг қисқариши кузатилади. Коксартрозни турли хил омиллар, шу жумладан травма, туғма патология, умуртқа устуннинг патологик эгрилиги (кифоз, сколиоз), бўғимнинг яллиғланишли ва яллиғланишсиз касалликлари қўзғатиши мумкин. Ирсий мойиллик мавжуд. Баъзида коксартроз ҳеч қандай сабабсиз пайдо бўлади. Бу ҳам бир томонлама, ҳам икки томонлама бўлиши мумкин.
Коксартрозни ривожланиш эҳтимолини оширадиган омилларга қуйидагилар киради:
- Қўшимчадаги доимий равишда кучайиб борадиган стресс. Кўпинча спортчилар ва ортиқча вазнли одамларда учрайди.
- Қон айланишининг бузилиши, гормонал ўзгаришлар, метаболик касалликлар.
- Орқа мия патологияси (кифоз, сколиоз) ёки оёқ (текис оёқ).
- Қариялар ва қарилик ёши.
- Ҳаракатсиз турмуш тарзи.
- Ўз-ўзидан коксартроз мерос қилиб олинмайди. Шу билан бирга, баъзи хусусиятлар (метаболик касалликлар, скелетнинг тузилиш хусусиятлари тўқималарнинг заифлиги) болага ота-онадан мерос бўлиб ўтиши мумкин. Шунинг учун коксартроз билан оғриган қон қариндошлари иштирокида касалликнинг бошланиши эҳтимоли бироз ошади.
Коксартрознинг белгилари ва даражаси - Коксартрознинг асосий аломатларига сон, тизза ва бўғимларда оғриқ киради. Шунингдек, коксартроз билан ҳаракатларнинг қаттиқлиги ва бўғимнинг қаттиқлиги, юришнинг бузилиши, оқсоқланиш, сон мушаклари атрофияси ва шикастланиш томонида оёқ-қўлнинг қисқариши кузатилади.
- Муайян белгиларнинг мавжудлиги ва уларнинг зўравонлиги коксартрознинг босқичига боғлиқ. Коксартрознинг биринчи ва доимий белгиси оғриқдир.
- 1-даражали коксартроз билан беморлар жисмоний кучдан сўнг пайдо бўладиган вақти-вақти билан оғриқдан шикоят қилади (узоқ вақт давомида югуриш ёки юриш). Оғриқ оғриётган жойларда, камроқ сонда ёки тиззада жойлашган. Одатда дам олишдан кейин йўқолади. • 1-даражали коксартроз билан оғриган беморнинг рентгенограммасида енгил ифодаланган ўзгаришлар аниқланади.
- 2-даражали коксартроз билан оғриқлар кучайиб боради, кўпинча дам олиш пайтида пайдо бўлади, сон ва қин соҳаларида нурланади. Жиддий жисмоний зўриқишлардан сўнг, бемор оқсоқлана бошлайди. Қўшимчада ҳаракатланиш доираси камаяди.
- 2-даражали коксартрозли рентген тасвирларида қўшма бўшлиқнинг сезиларли даражада нотекис торайиши аниқланади. Фемур боши бироз юқорига силжийди, деформацияланади ва катталашади ва унинг контурлари нотекис бўлади. Ушбу даражадаги коксартроз билан суяк ўсиши нафақат асетабулумнинг ички қисмида, балки ташқи четида ҳам пайдо бўлади.
- 3-даражали коксартроз билан оғриқлар доимий бўлиб қолади, беморларни нафақат кундузи, балки кечаси ҳам безовта қилади. Юриш қийин, ҳаракат пайтида бемор коксартроз билан ҳассадан фойдаланишга мажбур бўлади.
Коксартрозни даволаш - Даволаш усуллари касаллик белгилари ва босқичига боғлиқ.
- 1- ва 2-босқичларда консерватив терапия амалга оширилади: дори терапияси, пункция усули билан кислородли терапия.
- Кейинги босқичларда (3-даражали коксартроз билан) операция қўлланилади. Тикмалар 14-куни олиб ташланади, шундан сўнг бемор амбулатория даволаниши учун бўшатилади.
- 95% ҳолларда коксартроз учун қўшма алмаштириш операцияси оёқ-қўллар функциясини тўлиқ тиклашни таъминлайди. Беморлар ишлаши, фаол ҳаракатланиши ва ҳатто спорт билан шуғулланиши мумкин.
Д.Зиябидинова,
2-Оилавий поликлиника
умумий амалиёт шифокори.