2025 йил Ўзбекистон учун гендер тенглиги соҳасида янги босқич сифатида тарихда қолади. Эркаклар ва аёллар ўртасидаги тенглик нафақат ҳуқуқий, балки ижтимоий ҳаётнинг муҳим элементи сифатида қаралмоқда. “Ўзбекистон-2030” стратегияси доирасида бошланган ислоҳотлар аёллар ҳаётининг турли соҳаларида сезиларли ўзгаришларга сабаб бўлди. Ушбу мақолада таълим, меҳнат бозори, маош тенгсизлиги, сиёсий вакиллик, иқтисодий имкониятлар, қонуний ўзгаришлар ва халқаро ҳамкорлик соҳаларидаги ҳолат таҳлил қилинади.
Таълим соҳасидаги имкониятлар
2025 йилда қизлар учун таълим соҳасида кўплаб янги имкониятлар яратилади. Олий таълимда грантлар сони оширилиб, айниқса қишлоқ ҳудудларидаги қизлар учун алоҳида эътибор қаратилди. СТЕМ соҳаларида аёллар улуши 30 фоизга яқинлашгани катта ютуқдир. Шу билан бирга, айрим ҳудудларда рақамли таълим инфратузилмасининг етишмаслиги ва оилавий мажбуриятлар қизларнинг ўқишини чекламоқда. Бу эса таълимдаги тенглик йўлида ҳали ечимини кутаётган муаммолардан биридир.
Меҳнат бозори ва маош тенгсизлиги
Аёллар меҳнат бозорида фаол иштирок этмоқда, бу эса ижобий ўзгаришларга сабаб бўлмоқда. 2025 йилда аёлларнинг ишсизлик даражаси 7 фоизга тушади. Бироқ, кўпчилик аёллар паст маошли соҳалар — соғлиқни сақлаш, таълим каби соҳаларда фаолият юритмоқда. Статистикага кўра, аёллар ўртача эркакларга нисбатан 25 фоиз кам маош олади. Бу эса иқтисодий тенглик йўлида ҳал қилиниши зарур бўлган муаммолардан биридир. Халқаро Меҳнат Ташкилоти билан ҳамкорликда “Тенг иш – тенг ҳақ” кампанияси йўлга қўйилиб, компанияларни гендер тенглигини таъминлашга рағбатлантириш учун йиллик рейтинг тизими жорий этилди.
Сиёсий вакиллик ва иқтисодий имкониятлар
Сиёсий майдонда аёлларнинг овози кучаймоқда. 2025 йилда парламентда аёллар улуши 35 фоизга етди, бу эса Ўзбекистонга Марказий Осиёда гендер тенглиги борасида етакчи ўринларни беради. Шунингдек, аёллар тадбиркорлигини ривожлантириш учун 8 триллион сўм имтиёзли кредитлар ажратилди, бу 250 мингдан ортиқ аёлга янги бизнес бошлаш имконини берди. Сурхондарёда ташкил этилган “Аёллар бизнес клуби” маҳаллий маҳсулотларнинг экспортини оширишга хизмат қилмоқда.
Қонуний ўзгаришлар ва халқаро ҳамкорлик
Оиладаги зўравонликка қарши қонунлар қатъийроқ қўлланила бошлади — 2024 йил 4 ой ичида 500 дан ортиқ ҳолат судга келтирилди. Европа Иттифоқи билан ҳамкорликда “Гендер тенглиги учун иттифоқ” лойиҳаси ишга туширилди ва қишлоқ ҳудудларида аёллар учун қонуний саводхонлик курслари ташкил этилди. Самарқандда бўлиб ўтган форумда Марказий Осиё мамлакатлари гендер тенглигини ривожлантириш бўйича ҳамкорликни кучайтиришга келишиб олди.
Хулосаиўрнида айтиш жоизки, 2025 йил Ўзбекистонда гендер тенглиги йўлида муҳим ютуқлар йилига айланади. Таълим, меҳнат ва сиёсат соҳаларидаги ислоҳотлар ижтимоий тенгликка янги имкониятлар яратмоқда. Шу билан бирга, маошдаги фарқ ва ижтимоий стереотиплар ҳали ҳам асосий тўсиқлардан биридир. Ушбу муаммоларни ҳал қилишда халқаро ҳамкорлик ва маҳаллий ташаббусларнинг ўрни жуда муҳим. Келажакда аёлларнинг қарор қабул қилиш жараёнларидаги улуши ошса, бу мамлакатимизнинг ижтимоий ва иқтисодий ривожланишига катта туртки беради.
Зарифахон Мирзамаҳмудова,
Ўзбекистон Жаҳон тиллари Университети Халқаро журналистика факультети талабаси.