Псориаз — сурункали ва яллиғланишли тери касаллигидир. Дунё бўйлаб миллионлаб одамларга таъсир қиладиган бу касаллик тери ҳужайраларининг тез ишлаб чиқарилиши натижасида юзага келади.
Одатда қизариш, қичишиш ва яллиғланиш билан тавсифланади. Тери ҳужайраларининг одатдагидан тезроқ ишлаб чиқарилиши натижасида тери қалинлашади ва парчаланади. Бу тананинг турли қисмларида, кўпинча тирсаклар, тиззалар, бош териси, қўллар ва оёқлар каби жойларда пайдо бўлади. Кўпроқ болалар ва 30 ёшгача бўлган одамларда учрайди.
Псориазнинг аниқ сабаби ҳали тўлиқ тушунилмаган. Бироқ бу аутоиммун касаллик деб ҳисобланади. Касалликнинг пайдо бўлишида ирсий мойиллик, атроф-муҳит омиллари, стресс, инфекциялар ва баъзи дорилар каби омиллар сабабчи ҳисобланади.
Псориаз (тошбақа) касаллиги белгилари ва турлари ҳар бир киши учун фарқ қилиши мумкин. Энг кўп учрайдиган аломатлар орасида қизил, кўтарилган жароҳатлар, кумуш-оқ тарозилар, қичишиш, теридаги ёриқлар, оғриқ, ёниш ва тирноқларнинг ўзгариши киради.
Ташхиси: Дерматолог томонидан физик текширув ва беморларнинг аломатларини баҳолаш орқали амалга оширилади. Дерматолог терининг таъсирланган жойларини кузатади, тошбақа касаллигининг кўламининг типик белгиларини қидиради. Бошқа касалликлардан истисно қилиш учун биопсия керак бўлади. Биопсия терининг кичик намунасини олиб, лабаратория текширувига юборилишини англатади.
Даволаш:
Даволашнинг бир неча вариантлари мавжуд. Касалликнинг оғирлигига, симптомларига ва бемор эҳтиёжларига қараб белгиланади.
- Маҳаллий даволаш: юзаки дорилар тошбақа касаллигининг енгил ва ўртача ҳолатларида қўлланилади. Буларга кортикостероид кремлар, салицил кислотаси, калсипотриол каби топикал ретиноидлар ва намловчи воситалар киради.
- Фототерапия (ёруғлик терапияси): Ультрабинафша (УВ) нур псориаз лазёнларини даволашнинг самарали усулидир. Шифокор назорати остида ва тегишли дозаларда қўлланиладиган УВБ ёки ПУВА нурли муолажалар ҳужайра ўсишини тартибга солиш, яллиғланишни камайтиришга ёрдам беради.
- Тизимли даволаш: Оғирроқ ва кенг тарқалган ҳолатларда оғиз орқали ёки инъекция йўли билан дориларни қўллашдир.
- Турмуш тарзини ўзгартириш. Псориаз (тошбақа) белгиларини назорат қилиш учун, турмуш тарзини ўзгартириш фойдалидир. Стрессни бошқариш, соғлом овқатланиш, мунтазам жисмоний машқлар билан шуғулланиш, чекиш ва спиртли ичимликларни истеъмол қилишдан қочиш бу касалликда ёрдам беради.
Дерматолог билан мунтазам алоқада бўлиш, симптомларни назорат қилиш муҳим қоидадир.
Хакима ҚОДИРОВА,
шаҳар 2- оилавий поликлиникаси умумий амалиёт шифокори.